تراز چیست؟ چه تفاوتی با رتبه دارد؟

در بسیاری از آزمون‌ها از جمله کنکور‌های سراسری، دو مفهوم تراز و رتبه دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. به همین دلیل نیز بسیار اهمیت دارد که بدانیم تراز چیست و چه تفاوتی بین رتبه و تراز وجود دارد. ما در این مطلب قصد داریم ابتدا به طور کامل توضیح دهیم که تراز چیست و چگونه محاسبه می‌شود، سپس به بررسی تفاوت بین تراز و رتبه می‌پردازیم و در نهایت نکاتی را در مورد تراز بررسی می‌کنیم.

تراز چیست؟

تراز در واقع مشخصه‌ای است که ارزش نمره یا رتبه‌ای که شما به دست آورده‌اید را مشخص می‌کنید. برای درک بهتر این مفهوم فرض کنید در یک کلاس یک آزمون گرفته می‌شود. نتایج این آزمون به این صورت است که بیشترین نمره ۱۸ و کمترین نمره ۱۰ است. چند روز بعد یک آزمون دیگر گرفته می‌شود که در این آزمون بیشترین نمره ۲۰ و کمترین نمره ۱۸ است.

حال فردی را در نظر بگیرید که در هر دو آزمون نمره ۱۸ را کسب کرده است. این فرد نمره یکسانی را در هر دو آزمون دریافت کرده است، اما این دو نمره دارای ارزش یکسانی نیستند. در حقیقت تراز مفهومی است که طراحی شده است تا بتواند ارزش نمره‌ای که کسب کرده‌اید را برای شما تعیین کند و در واقع نشان می‌دهد عملکرد شما به نسبت دیگران چگونه بوده است.

به عبارت دیگر در بحث تراز آن چیزی که دارای اهمیت است، یکسان‌سازی ارزش نمره و نرمال‌سازی است. در واقع ترازی که شما کسب می‌کنید، همیشه دارای ارزش یکسانی است. از مزایای دیگری که تراز به همراه می‌آورد می‌توان به این اشاره کرد که در تراز شما نسبت به تمام سؤالات سنجش می‌شوید و تک تک سؤالات دارای اهمیت هستند. در واقع هر چه یک سؤال سخت‌تر باشد و افراد کمتری توانسته باشند به آن سؤال پاسخ بدهند ارزش آن سؤال بیشتر خواهد شد. به علاوه این که بقیه افراد در چه سطحی قرار دارند به طور مؤثر بر روی تراز شما اثر می‌گذارد و آن را تغییر می‌دهد.
عدد تراز می‌تواند با توجه به تعداد شرکت‌کنندگان تعیین شود، اما معمولاً عددی بین ۰ تا ۱۰۰۰۰ است و گاهی نیز بر روی ۱۵۰۰۰ تنظیم می‌شود.

مطلب پیشنهادی: برای کنکور فرهنگیان چه بخوانیم؟

در کنکور، تراز و رتبه چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

بسیاری از داوطلبان کنکور سراسری نمی‌دانند تفاوت تراز و رتبه دقیقاً چیست و بسیاری نیز به اشتباه فکر می‌کنند این دو مفهوم با یکدیگر یکی هستند. رتبه در واقع به سادگی ترتیب داوطلبان در کنکور سراسری را نشان می‌دهد و داوطلبان را از نظر ترتیب سطح علمی مشخص می‌کند. این در حالی است که تراز می‌تواند داوطلبان را از نظر تفاوت سطح علمی با یکدیگر مقایسه کند.

هر سؤالی که در آزمون وجود دارد، دارای ارزش خاصی است و هر داوطلب با توجه به سؤالاتی که به آن‌ها پاسخ می‌دهد، تراز خاصی را به دست می‌آورد. به طور کلی می‌توان گفت رتبه ترتیب داوطلبان را نشان می‌دهد در حالی که تراز تفاوت سطح علمی بین داوطلبان را مشخص می‌کند. در کنکور و آزمون‌های دیگر هرچه داوطلب رتبه پایین‌تری داشته باشد، بهتر است، ولی در مورد تراز، هرچه تراز بالاتری کسب کنید عملکرد بهتری نسبت به دیگران داشته‌اید.

تراز چگونه محاسبه می‌شود؟

یکی ازسؤال‌های رایج داوطلبان این است که تراز چگونه محاسبه می‌شود. همان طور که گفتیم در محاسبه تراز سطح سختی سؤالات نیز اهمیت دارد. جالب است بدانید که سازمان سنجش برای سؤالاتی که در کنکور سراسری مطرح می‌شوند یک سطح‌بندی استاندارد دارد و انواع سؤالات را به سه دسته آسان، متوسط و سخت تقسیم می‌کند. بدیهی است که سؤالات سخت دارای پاسخ گویی کمتری هستند و به همین دلیل نیز ارزش بیشتری دارند. این به این معنا است که داوطلبانی که به سؤالات سخت پاسخ می‌دهند تراز بالاتری را دریافت می‌کنند. هر چقدر دانش آموز روش تست زنی درست و اصولی‌تری را انتخاب کرده باشد، امکان پاسخ به سوالات سخت برایش آسان تر خواهد شد و تراز خودش را نیز می تواند افزایش دهد. برای محاسبه تراز در کنکور سراسری باید سه مرحله را طی کنید که آن‌ها را در زیر توضیح داده‌ایم.

محاسبه نمره خام کنکور

نمره خام در کنکور همان چیزی است که تحت عنوان درصد هر درس شناخته می‌شود. سؤالات در کنکور سراسری با ضریب ۳ در نظر گرفته می‌شوند و هر پاسخ غلط نیز دارای نمره منفی است. بنابراین برای محاسبه نمره خام یا درصد کسب شده توسط داوطلب در هر درس از فرمول زیر استفاده می‌شود.

کمترین نمره خامی که داوطلب می‌تواند در یک درس کسب کند برابر با منفی ۳۳. ۳۳ است که زمانی اتفاق می‌افتد که داوطلب به تمامی سؤالات پاسخ اشتباه داده باشد و بیشترین نمره خامی که می‌توان به دست آورد برابر با ۱۰۰ درصد است که زمانی اتفاق می‌افتد که به تمامی سؤالات پاسخ صحیح داده شود.

محاسبه نمره تراز

دومین مرحله محاسبه کردن تراز هر درس به صورت جداگانه است. تراز هر درس عددی بین ۰ تا ۱۰۰۰۰ است و به صورت زیر محاسبه می‌شود.

نمره تراز = ۱۰۰* ضریب درس * نمره خام

البته برای محاسبه تراز هر درس فرمول‌های مختلفی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. برای محسابه تراز هر درس نیاز دارید تا ضریب درس‌های مختلف را بدانید. ضریب درس‌ها در رشته‌های مختلف به صورت زیر است.

ضریب درس‌های عمومی مشترک در رشته‌های مختلف

• ادبیات فارسی ۴
  دین و زندگی ۳
  عربی ۲
  زبان انگلیسی ۲

ضریب درس‌های تخصصی در رشته تجربی

ریاضی

• زیرگروه ۱: ضریب ۲
• زیر گروه ۲: ضریب ۳
• زیرگروه ۳: ضریب ۳
• زیر گروه ۴: ضریب ۴
• زیر گروه ۵: ضریب ۳

فیزیک

• زیرگروه ۱: ضریب ۲
• زیر گروه ۲: ضریب ۲
• زیرگروه ۳: ضریب ۲
• زیر گروه ۴: ضریب ۳
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

شیمی

• زیرگروه ۱: ضریب ۳
• زیر گروه ۲: ضریب ۴
• زیرگروه ۳: ضریب ۲
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

زیست‌شناسی

• زیرگروه ۱: ضریب ۴
• زیر گروه ۲: ضریب ۴
• زیرگروه ۳: ضریب ۲
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

زمین‌شناسی

• زیرگروه ۱: ضریب ۰
• زیر گروه ۲: ضریب ۱
• زیرگروه ۳: ضریب ۴
• زیر گروه ۴: ضریب ۱
• زیر گروه ۵: ضریب ۱

ضریب درس هاس تخصصی در رشته ریاضی

ریاضی

• زیرگروه ۱: ضریب ۴
• زیر گروه ۲: ضریب ۴
• زیرگروه ۳: ضریب ۳

فیزیک

• زیرگروه ۱: ضریب ۳
• زیر گروه ۲: ضریب ۳
• زیرگروه ۳: ضریب ۲

شیمی

• زیرگروه ۱: ضریب ۲
• زیر گروه ۲: ضریب ۳
• زیرگروه ۳: ضریب ۳

ضریب درس‌های تخصصی رشته انسانی

ریاضی

• زیرگروه ۱: ضریب ۲
• زیر گروه ۲: ضریب ۴
• زیرگروه ۳: ضریب ۴
• زیر گروه ۴: ضریب ۳
• زیر گروه ۵: ضریب ۳

اقتصاد

• زیرگروه ۱: ضریب ۱
• زیر گروه ۲: ضریب ۲
• زیرگروه ۳: ضریب ۳
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

ادبیات فارسی

• زیرگروه ۱: ضریب ۴
• زیر گروه ۲: ضریب ۲
• زیرگروه ۳: ضریب ۲
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

عربی

• زیرگروه ۱: ضریب ۴
• زیر گروه ۲: ضریب ۱
• زیرگروه ۳: ضریب ۱
• زیر گروه ۴: ضریب ۱
• زیر گروه ۵: ضریب ۱

تاریخ و جغرافیا

• زیرگروه ۱: ضریب ۱
• زیر گروه ۲: ضریب ۱
• زیرگروه ۳: ضریب ۱
• زیر گروه ۴: ضریب ۳
• زیر گروه ۵: ضریب ۱

علوم اجتماعی

• زیرگروه ۱: ضریب ۱
• زیر گروه ۲: ضریب ۳
• زیرگروه ۳: ضریب ۲
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۳

فلسفه و منطق

• زیرگروه ۱: ضریب ۳
• زیر گروه ۲: ضریب ۱
• زیرگروه ۳: ضریب ۱
• زیر گروه ۴: ضریب ۲
• زیر گروه ۵: ضریب ۲

روانشناسی

• زیرگروه ۱: ضریب ۱
• زیر گروه ۲: ضریب ۲
• زیرگروه ۳: ضریب ۱
• زیر گروه ۴: ضریب ۳
• زیر گروه ۵: ضریب ۳

مطلب پیشنهادی: نحوه خواندن ریاضی برای کنکور

محاسبه تراز کل

در نهایت پس از محاسبه نمره خام و تراز هر درس می‌توانید با استفاده از فرمول زیر تراز کل آزمون خود را محاسبه کنید. با محسابه تراز کل شما می توانید به یک معیار دقیق از تراز برسید که با استفاده از آن تراز خودتان را با سایر دانش آموزان مقایسه کنید.

چه عواملی بر تراز کنکور اثر می‌گذارند؟

همان طور که اشاره کردیم موارد زیادی وجود دارند که بر روی تراز کنکور شما اثرگذار هستند. برخی از مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند:

تعداد داوطلبان

ترازی که کسب می‌کنید به طور مستقیمی به تعداد داوطلبان آن آزمون بستگی دارد. این به این معنی است که آزمون مورد نظر شما هرچه تعداد داوطلبان کمتری داشته باشد تراز کلی شما نیز پایین‌تر خواهد بود.

سطح علمی داوطلبان

سطح علمی داوطلبان اصلی‌ترین عاملی است که بر روی تراز تأثیر می‌گذارد. هرچه سطح علمی داوطلبان بالاتر باشد کسب تراز بالا سخت‌تر می‌شود و بالعکس. البته این موارد در صورتی است که تراز به علت افت تحصیلی خود شخص نباشد.

چگونه تراز را افزایش دهیم؟

هرچه تراز شما در آزمون‌های مختلف یا کنکور سراسری بالاتر باشد، نشان دهنده موفقیت بیشتر شما است. برای افزایش تراز راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. برخی از مؤثر‌ترین این راهکار‌ها شامل موارد زیر هستند.

مطالعه بیشتر

هرچه مطالعه شما دارای کمیت و کیفیت بیشتری باشد بهتر می‌توانید به سؤالات آزمون پاسخ دهید و تراز بالاتری نیز کسب می‌کنید.

حل تست‌های کنکور

به طور کلی تست‌های کنکور تا حدی می‌توانند از یک استراتژی یکسان پیروی کنند و گاهی نیز سؤالات به صورت تکراری در کنکور ظاهر می‌شوند. به همین دلیل نیز حل تست‌های کنکور‌های سال‌های قبل یکی از روش‌های مؤثر برای افزایش تراز در کنکور سراسری است. این کار به شما کمک می‌کند تسلط بیشتری در حل کردن تست‌های کنکور به دست بیاورید و با انواع سؤالات نیز بهتر آشنا شوید.

 برنامه‌ریزی مؤثر

کنکور یکی از مسیر‌های چالشی است که در زمینه تحصیل با آن رو به رو می‌شوید. در این مسیر داشتن یک برنامه‌ریزی مؤثر می‌تواند بسیار مفید باشد و در واقع بدون داشتن یک برنامه‌ریزی اصولی شانس موفقیت شما بسیار کاهش پیدا می‌کند.

یک برنامه‌ریزی مؤثر باید دارای ساعات مناسبی برای مطالعه تمامی دروس و ساعات کافی از استراحت باشد. هرچه برنامه شما بهتر باشد و بیشتر به آن پایبند باشید می‌توانید تراز بالاتر و بهتری نیز کسب کنید.

استفاده از منابع مناسب

استفاده از منابع آموزشی مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا مسیر کنکور را با سهولت بیشتری پشت سر بگذارید.
انتخاب یک منبع آموزشی مؤثر می‌تواند به شما کمک کند تا تراز بالاتری کسب کنید.

جمع‌بندی

یکی از مهم‌ترین مواردی که برای موفقیت در کنکور سراسری و کسب تراز بالا به آن نیاز دارید جمع‌بندی درس‌های کنکور است. بهترین تایم جمع‌بندی یک ماه مانده به زمان کنکور است. شما باید در این زمان تمامی درس‌های عمومی و تخصصی خود را دوره و جمع‌بندی کنید تا بتوانید رتبه و تراز خوبی در کنکور به دست بیاورید.

تقویت نقاط قوت

بررسی سؤال‌ها به شما کمک می‌کند نقاط قوت خود را پیدا کنید. این نقاط را بشناسید و مفاهیم مربوط به آن‌ها را برای خودتان به صورت خلاصه و روان در بیاورید. تقویت نقاط قوتتان یکی از راه‌هایی است که به شما کمک می‌کند تا تراز خوبی در آزمون به دست بیاورید.

بهبود نقاط ضعف

در بین سؤالات سؤالاتی وجود دارند که شما به آن‌ها پاسخ نداده‌اید یا آن‌ها را به اشتباه حل کرده‌اید. این سؤالات می‌توانند به راحتی نقاط ضعف شما را به شما نشان دهند. می‌توانید با شناسایی نقاط ضعف خودتان آن‌ها را به نقاط قوت تبدیل کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا تراز خود را به طور قابل توجهی افزایش دهید.

شرکت در آزمون‌های آزمایشی

شرکت در آزمون‌های آزمایشی دارای مزایای بسیار زیادی است. این آزمون‌ها به شما کمک می‌کنند تا سؤالات را به خوبی بررسی کنید و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنید. به علاوه شبیه‌سازی در این آزمون‌ها به شما کمک می‌کند استرس خود را سر جلسه کنکور مدیریت کنید و عملکرد خوبی داشته باشید.

مطلب پیشنهادی: نحوه خواندن شیمی کنکور

سخن نهایی

یکی از مواردی که در آزمون‌ها و کنکور سراسری دارای اهمیت زیادی است تراز است. تراز در واقع مفهومی است که برای یکسان‌سازی ارزش نمرات و مقایسه سطح علمی داوطلبان به کار می‌رود. با استفاده از تراز می‌توانید خودتان را با داوطلبان دیگر مقایسه کنید و متوجه شوید که دقیقاً در چه وضعیتی قرار دارید. روش‌های زیادی نیز وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید تراز خود را در آزمون‌ها و کنکور سراسری افزایش دهید که آن‌ها را در ادامه برای شما ذکر کردیم.