آبرفت چیست؟

آبرفت از ترکیب شدن مواد ریز دانه مانند گل و خاک رس که توسط رودخانه ها با شن و ماسه حمل می شود، به وجود می آید. آبرفت ها اغلب در نزدیکی توده های آبی مانند رودخانه ها، دریاچه ها، اقیانوس ها یا دریاها یافت می شوند. در این مقاله قصد داریم به توضیح آبرفت و تمام مواردی که به آن مربوط می شوند، بپردازیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر، بهتر است تا انتهای این مطلب با ما همراه شوید.

تعریف آبرفت

در پاسخ به سوال آبرفت چیست؟ می توان گفت؛ رسوب گل آلودی که توسط آب ها حمل شده و حاوی ذرات کوچک مانند خاک رس، ماسه و شن است، آبرفت نامیده می شود. همچنین مواد آلی فراوانی در آبرفت وجود دارد که از سیلت، ماسه، رس و شن تشکیل شده است. آبرفت ها با پخش شدن در مناطق وسیع، خاک های حاصلخیزی را تشکیل می دهند که کشور به آن ها نیاز دارد. خصوصا در مناطقی که با آبرفت های قدیمی پوشیده شده اند، بهره وری این خاک ها بیشتر می باشد.

برای اینکه آبرفت ها جمع شوند و خاک حاصلخیز تشکیل دهند، باید نیروی آب کاهش یابد. در نتیجه رسوباتی که در اثر کاهش دبی آب در مکان های مناسب انباشته می شوند، دلتاها و دشت های آبرفتی را تشکیل می دهند. در ادامه به معرفی این موارد نیز خواهیم پرداخت.

 تدریس خصوصی دروس مهندسی عمران

انواع آبرفت ها

جالب است بدانید که انواع آبرفت ها به دو دسته قدیم و جدید تقسیم می شوند:

• آبرفت های قدیم؛ آبرفت های موجود در زمین حاصلخیز کنار رودخانه ها هستند که به هیچ عنوان زیر آب نمی روند. از این رو در این مکان ها می توان به راحتی و بدون نگرانی ساکن شد.
• آبرفت های جدید؛ آبرفت هایی هستند که همچنان درحال گسترش می باشند. به همین دلیل در این مکان ها نمی توان سکونت کرد، چراکه ممکن است به زیر آب بروند یا در آن ها سیل رخ بدهد.

مطلب پیشنهادی: دینامیک خاک چیست؟

آبرفت در کجا تشکیل می شود؟

همانطور که گفتیم؛ آبرفت در نتیجه تجمع محلول، خاک و سایر ذرات حمل شده توسط رودها در مناطقی که سرعت جریان کاهش می یابد یا آب حرکت نمی کند، ایجاد می شود. این مناطق می توانند مکان هایی مانند دلتای رودخانه ها، سواحل دریاچه ها یا سواحل دریا باشند.

مواد تشکیل دهنده آبرفت ها

مواد تشکیل دهنده آبرفت چیست؟ آبرفت ممکن است بسته به توانایی آب در انتقال محلول ها، حاوی موادی با اندازه های مختلف باشد. این مواد شامل ماسه، شن، سیلت، رس، رسوب و مواد آلی می شوند. مواد بسته به ظرفیت حمل، سرعت و چگالی رودخانه یا سیال رسوب می کنند.

تاثیر اقلیم در تشکیل آبرفت ها

تشکیل آبرفت ها بسته به منطقه، شرایط اقلیمی و عوامل محیطی، می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، در یک آب و هوای بارانی و در زمین های بسیار شیب دار، رسوب گل و لای با سرعت بیشتری رخ می دهد و در نتیجه آبرفت سریع تر و بهتر به وجود می آید.

فواید آبرفت ها چیست؟

فواید آبرفت ها مربوط به خاک تشکیل دهنده توسط آن ها می شود. همانطور که پیش از این اشاره کردیم؛ تجمع آبرفت ها به تشکیل خاک های حاصلخیز کمک می کنند و از این رو می توانند به عنوان مناطق مناسب برای کشاورزی در نظر گرفته شوند. خاک آبرفتی دارای محتوای معدنی غنی است که در تولید و رشد محصولات کشاورزی، تاثیر مثبت زیادی دارد.

نکته قابل توجه دیگری که در فواید آبرفت ها وجود دارد، این است که در برخی از این مناطق می توان مواد معدنی بسیار با ارزش به دست آورد. حتی نشانه هایی از وجود طلا و فلزات گرانبهای دیگر مانند پلاتین نیز در مناطق آبرفتی وجود داشته است. این موارد اغلب در پای آبشارها به دست می آیند. همواره حفاری های مخصوصی در این مناطق برای استخراج مواد باارزش از دل آبرفت ها انجام می شود.

اثرات زیست محیطی و معایب آبرفت ها

آبرفت می تواند به کنترل سیلاب رودخانه ها کمک کند. با این حال ممکن است خطرات زیست محیطی را در طول سیل افزایش دهد. همچنین تجمع بیش از حد گل و لای می تواند باعث مسدود شدن آبراه ها و سرریز شدن آب به مناطق نامطلوب شود. می توان گفت اگر معایب آبرفت ها کنترل نشوند، تاثیر منفی در محیط زیست به جای می گذارند.

خاک آبرفتی چیست؟

خاک آبرفتی به عنوان خاک رودخانه ای نیز معروف است؛ زیرا در حوضه رودخانه ها یافت می شود و زمانی که سرعت جریان آب رودخانه کاهش می یابد، تشکیل می شود. این خاک ها توسط آب های سطحی در کنار رودخانه ها، دشت های سیلابی، دلتاها و مخروط افکنه ها رسوب می کنند.

خاک آبرفتی نسبت به سایر خاک ها بیشترین بهره وری را دارد. این خاک اغلب در کنار رودخانه ها وجود دارد و در هنگام هوازدگی سنگ ها توسط آب های آن حمل می شود. خاک آبرفت بسیار نرم است و انواع محصولات کشاورزی را می توان در آن کشت کرد. خاک آبرفتی یکی از بهترین خاک هاست که به دلیل تخلخل زیاد به کمترین میزان آب نیاز دارد. قوام این خاک از ماسه رانش و خاک غنی و لومی تا رس سیلت متغیر است. هند یکی از غنی ترین کشورهای جهان از نظر خاک آبرفت است که بیش از 46 درصد از کل مساحت آن را در بر می گیرد. بیشتر خاک های آبرفتی از رسوبات ته نشین شده توسط رودخانه گانگا در دشت هندوگنگ، از پنجاب در غرب تا بنگال غربی و آسام در شرق و همچنین در نواحی ساحلی بخش های شمالی گجرات، نارمادا به دست می آیند. جالب است بدانید که خاک های آبرفتی رسوبات و مواد مغذی را از آب جاری فیلتر می کنند. آنها همچنین می توانند سایر آلاینده ها را از رودخانه ها حذف کنند و کیفیت آب را بهبود بخشند. این خاک ها دارای رنگ های تیره و خاکستری روشن هستند و در بسیاری از دشت های آبرفتی دیده می شوند.

این مقاله را هم بخوانید: ضریب نفوذ پذیری خاک چیست؟

چه چیزی باعث تشکیل رسوبات آبرفتی می شود؟

تشکیل رسوبات آبرفتی با تجزیه سنگ ها آغاز می شود. این فرآیند توسط موارد طبیعی مانند باد، آب و نوسانات دما هدایت می شود. با گذشت زمان، این نیروهای طبیعت باعث شکستگی سنگ ها و متلاشی شدن آنها به ذرات کوچکتر می شود. از ترکیب این ذرات طی مراحل خاص و مدت زمان طولانی، رسوبات آبرفتی به وجود می آیند.

دلتا چیست؟

بزرگترین زمین های تشکیل شده توسط آبرفت ها، دلتاها هستند. دلتا به زمین های سه گوشه ای گفته می شود که از تقسیم شدن به دو یا چند قسمت در جایی که رودخانه ها به دریا می رسند، تشکیل می شوند. به عبارت دیگر؛ دشت هایی که از تجمع آبرفت های حمل شده توسط رودخانه ها در قسمت ساحلی با عمق کم به وجود می آیند، دلتا نامیده می شوند. در گذشته، بازرگانان یونان باستان مشاهده کردند که در قسمتی از رودخانه نیل که به دریا می رسد، مناطق خشکی مثلثی شکل وجود دارد. از آنجایی که شکل های تشکیل شده با حرف چهارم الفبای یونانی (Δ) یعنی دلتا یکسان است، بازرگانان آن را دلتا نامیدند.

برای اینکه دلتا تشکیل شود

1. عمق ساحل باید کم باشد،
2. رودخانه ها باید مقدار زیادی گل و لای حمل کنند،
3. نباید جریان یا جزر و مد شدید در ساحل وجود داشته باشد.

دشت آبرفتی چیست؟

دشت آبرفتی زمین مسطح بزرگی است که از ته نشین شدن رسوبات رودخانه های ارتفاعات ایجاد می شود. رسوبات در اثر هوازدگی و فرسایش به وجود می آیند. پس از افزایش رسوبات ته نشین شده، خاک آبرفتی تشکیل می شود و با گذشت زمان یک دشت با آبرفت پدید می آید.

نمونه دشت های آبرفتی

از نمونه های دشت آبرفتی می سی سی پی است که توسط رودخانه می سی سی پی که از هفت ایالت ایالات متحده عبور می کند، ایجاد شده است.  این دشت ها عبارتند از: ایلینوی، میسوری، کنتاکی، تنسی، آرکانزاس و لوئیزیانا. سواد در بین النهرین، گنگتیک و پنجاب در هند، بنگلادش و پاکستان، دره پو در ایتالیا و دشت آکسنارد در کالیفرنیا نیز جزو بهترین دشت های آبرفتی جهان محسوب می شوند.

تعریف مخروط افکنه

مخروط افکنه؛ آبرفتی مخروطی شکل است که توسط رودها ایجاد می شود. مخروط افکنه ها زمانی تشکیل می شوند که آب و رسوبات از شکاف باریکی بین تپه ها، کوه ها یا دیواره های دره عبور می کنند و سپس با رسیدن به یک دشت باز، سرعت خود را کاهش می دهند و گسترش می یابند. به بیان ساده تر؛ یک مخروط افکنه زمانی تشکیل می شود که یک رودخانه یا رود با جریان سریع حرکت می کند و ناگهان کند می شود. با این اتفاق، مواد موجود در آب ته نشین شده و آبرفت به وجود می آید. مخروط افکنه ها فواید زیادی برای سطح زمین دارند و برخی شهرها بر روی آن استوار می باشند. با این حال باید آن ها را کنترل کرد، چراکه می توانند باعث بروز سیل شوند.

کلام پایانی

در این مقاله به معرفی آبرفت و انواع آن پرداختیم. همچنین خاک و دشت های تشکیل شده از آبرفت را به طور کامل بررسی کردیم. وجود آبرفت و مشتقات آن برای زمین و مردم ضروری است. با این حال باید آن ها را کنترل کرد تا به طبیعت آسیب نزنند. در نهایت امیدواریم مطالب ارائه شده برایتان مفید بوده باشد.